Historia miejscowości

Pierwsze potwierdzone ślady osadnictwa w okolicach wsi datują się na okres II i I tysiąclecia p.n.e. Na terenie wsi i okolic odkryto również ślady osad pochodzących z okresu kultury łużyckiej i wczesnego średniowiecza. Historia miejscowości związana jest nierozerwalnie z dziejami miejscowego zamku. Najstarsze informacje o Siedlisku pochodzą z dokumentu wystawionego w 1298 r. przez księcia głogowskiego Henryka III i dotyczą nowo wybudowanego zamku – novo castro Sedlscho. Siedliska warownia (prawdopodobnie drewniana strażnica) pełniła rolę bezpośredniego zabezpieczenia przeprawy przez Odrę w pobliżu strategicznego ośrodka jakim był Bytom Odrzański. Funkcję nadrzecznej strażnicy mógł pełnić zamek również w XIV w. Po formalnym podziale ziem księstwa głogowskiego, dokonanym w 1360 r. przez króla czeskiego Karola IV Luksemburskiego, część kasztelani bytomskiej wraz z Tarnowem i Siedliskiem znalazła się w jego posiadaniu. Dokument dotyczący tych podziałów wymienia również Siedlisko, a właściwie Carlatt. Pojawienie się nowej nazwy przypisuje się osobie samego cesarza, który rzekomo posiadał tutaj swój zameczek myśliwski. W 1381 r. cesarz oddał Siedlisko z pozostałą częścią kasztelanii bytomskiej w dzierżawę Nickelowi von Rechenbergowi. W ten sposób Siedlisko na przeciąg 200 lat znalazło się we władaniu rodu Rechenbergów.
Na początku XVI w. Bytom, Tarnów i prawdopodobnie Siedlisko znajdowało się we władaniu Hansa i Nickela Rechenbergów. Później wymienia się jako właściciela Siedliska kolejnego z braci - Balthasara. Po jego śmierci (ok. 1530 r.) posiadłość przeszła na jego synów Melchiora i Franza. W latach 1540 – 48 Franz na terenie zamkowym wzniósł nowy dom mieszalny. W tym samym czasie w pobliżu zamku założono folwark i zaczęła się rozwijać osada, w 1554 r. wzmiankuje się 3 owczarnie, murowaną stodołę, browar i cegielnię. Nie wiadomo czy pobliska wieś Runów była już częścią majątku zamkowego. W 1561 r. Franz Rechenberg sprzedał swoje posiadłości za kwotę 50000 talarów Fabianowi von Schönaichowi. Nie wiadomo, czy nowy właściciel zamieszkiwał w siedliskim zamku i czy podejmował jakieś prace budowlane. Według przekazów, ok. 1589 r. zamek częściowo spłonął i Fabian mógł mieszkać w Bytomiu. Zakrojone na szeroką skalę prace budowlane podjął dopiero jego spadkobierca, Georg Schönaich, który w 1597 r. rozpoczął przebudowę i rozbudowę siedliskiej rezydencji. W pierwszej kolejności przebudowano dom mieszkalny Rechenberga, do którego kolejno dobudowywano skrzydła zamku – do 1602 r. wzniesiono skrzydło południowe z salą kolumnową, w latach 1602 –18 skrzydło wschodnie. W latach 1610 – 1614 wybudowano budynek bramny, który powiązano z bastionowym systemem fortyfikacji. Ostatnią, ukończoną przez Georga budowlą była kaplica zamkowa, którą poświęcono w 1618 r. W tym samym czasie co zamek wybudowany został również miejscowy kościół protestancki. Georg Schönaich okazał się wybitnym organizatorem, budowniczym i mecenasem sztuki. Za jego rządów przebudowano Bytom Odrzański, gdzie złożono słynne gimnazjum protestanckie i zagospodarowano tereny między Odrą a Jeziorem Sławskim – powstały wtedy folwarki Różanówka, Piękne Kąty, Bielawy, Dębianka, Borowiec, Grochowice. Na początku XVII w. posiadłości Schnönaichów uzyskały status majoratu ziemskiego.
Śmierć Schönaicha nie przerwała prac na zamku, kontynuował je jego następca, Johann, który wykończył nowo wybudowane wnętrza zamku. W 1624 r. w pobliskim Tarnowie Jeziernym wzniósł dwór myśliwski.
W pierwszych latach wojny trzydziestoletniej dobra majoratu zwolnione były z kwaterunku wojsk i kontrybucji, jednak jawne opowiedzenie się Johanna po stronie protestantów zmieniło sytuację. Właściciel Siedliska musiał opuścić swoje dobra i pójść na wygnanie. Po zakończeniu wojny Schönaichowie odzyskali swoje ziemie. Drugi okres świetności Siedliska przypadł na początek XVIII w. i był zasługą Hansa Carla Schönaicha, który rozpoczął przebudowę zamku. Wzniesiono nowe skrzydła zamkowe – zachodnie i północne, przeprowadzono również remonty renesansowych pomieszczeń. Prawdopodobnie w tym czasie założono również zamkowe ogrody, które zlokalizowano na południowo – wschodnim bastionie. W 1767 r. wybudowano nowy most przed budynkiem bramnym. Przeprowadzone w XVIII w. prace zmieniły zasadniczo wygląd zamku, który nabrał cech wybitnie rezydencjonalnych. W tym czasie siedziba książąt von Schönaich zu Carolath-Beuthen była jednym z najwspanialszych i największych założeń zamkowych na Śląsku (tytuł książęcy otrzymali Schönaichowie w 1741 r. od króla Prus Fryderyka II). Po 1740 r. dokonano również przebudowy miejscowego kościoła, który zamknięty po wojnie trzydziestoletniej popadł w ruinę. Szachulcową konstrukcję w całości obmurowano i powiększono o przybudówki. W 1791 r., oprócz zamku, w Siedlisku znajdował się folwark, dom parafialny, szkoła, wiatrak, jedno wolne gospodarstwo, łącznie 73 zabudowania i 528 mieszkańców.
W XIX w. kontynuowano rozbudowę zamku. Za rządów ks. Heinricha Carla Wilhelma wybudowano na jego terenie i w jego najbliższym otoczeniu kilka budowli. Z ważniejszych wymienić należy niewielki neogotycki aneks przy południowym skrzydle, kryty pasaż między skrzydłem wschodnim a bastionem południowo-wschodnim, poza terenem zamku natomiast – wieżę widokową (na tzw. wzgórzu Adelhaidy) i willę Adelhaidy oraz szereg budowli gospodarczych na terenie zamkowego folwarku – browar, cukrownię, owczarnię (1000 owiec) i winiarnię. U podnóża wzgórza zamkowego wzniesiono budynek sądu księstwa. Na terenie wsi funkcjonował szpital, kuźnia, warsztaty stolarskie, szewskie, krawieckie, bednarskie, dwa wiatraki. Mieszkańcy trudnili się także przewoźnictwem – 7 łodzi. W połowie stulecia założono wodociąg i wzniesiono most łączący teren kościelny z drogą na nowy cmentarz W 1845 r. Siedlisko (bez Runowa) zamieszkiwało 810 osób – 60 katolików (razem 88 posesji). W skład księstwa siedlisko-bytomskiego wchodziły wsie – Bycz, Konin, Drogomil, Popowo, Rudno, Rejów, Tarnów, Zagóra, Buczków, Miłaków, Żuków, Bukowica, Różanówka, Stany, Kierzno, Bielawy, Borowiec, Dębianka, Grochowice, Piękne Kąty, Tarnów Jezierny, Strzeszków, Lipiny, folwarki Karlsberg i Marienthal – łączna powierzchnia majątków ziemskich przekraczała 11 tys. ha.
Po 1866 r. książę Carl dokonał kolejnej przebudowy zamku, która nadała siedzibie cech neorenesansowych. W 1886 r. otwarto we wsi szkołę ewangelicką. Na początku XX w. właściciele Siedliska słynęli z organizacji licznych imprez kulturalnych. Uroczystości rodzinne i związane z historią regionu rocznice obchodzono bardzo uroczyście. Organizowane przez Schönaichów imprezy gromadziły okolicznych mieszkańców (święto kwitnących bzów), a na coroczne polowania w książęcych lasach zjeżdżała arystokracja z całych Niemiec.
W okresie II wojny światowej do Siedliska przywieziono francuskich i radzieckich jeńców wojennych, których skierowano do pracy w majątku zamkowym i w gospodarstwach chłopskich. Obok jeńców na tym terenie przebywała również pokaźna liczba polskich robotników przymusowych. W styczniu 1945 r. mieszkańców Siedliska ewakuowano za Odrę. Po zajęciu wsi przez Rosjan rozpoczęło się zakrojone na szeroką skalę plądrowanie majątku. Rosjanie opuścili zamek w kwietniu 1945 r. Przed odjazdem dokończyli dzieła zniszczenia podpalając część jego zabudowań (we wsi zniszczeniu uległ również budynek cukrowni). Z pożogi ocalało tylko skrzydło wschodnie z kaplicą i budynek bramny. W latach 1950-1960 próbowano zabezpieczyć pozostałości zamku. Znaczącą rolę w jego ratowaniu odegrał w latach 1964-1974 harcerski szczep „Makusynów”, który obrał sobie zamek na siedzibę. Większe prace remontowe zachowanej części zamku podjęto jednak dopiero w latach 1986-1989. Po ich zakończeniu w obiekcie umieszczono gminny ośrodek kultury. W 2003 r. zamek przeszedł w ręce prywatne.

Ze strony: Dolny Śląsk - Tomka Mietlickiego

Płyta nagrobna Heinricha Fürsta zu Carolath

Płyta nagrobna księcia Heinricha zu Carolath

Na cmentarzu znajduje się płyta nagrobna Heinricha Karla Wilhelma IV. Fürsta zu Carolath-Beuthen, ur. 29 listopada 1783 roku w Kotzenau (Chocianów) a zm. 14 lipca 1864 r. w Teplitz. Jego ojcem był Henrich Karl Erdmann III. Fürst zu Carolath-Beuthen.

Portret księcia Heinricha zu Carolath

Zamknij okno